نسخه عملی رنگرزی پشم با مواد رنگزای طبیعی در بیرجند

(مطلب ذیل برگرفته از وبلاگ هنر رنگرزی وبلاگ گروهی دانش آموختگان رنگرزی دانشکده فرش اردکان است)

روش­ های زیر توسط آقای محمد حسن قربانی، از تولیدکنندگان فرش دستباف در روستای آسیابان بیرجند بیان شده است:

گل انار

برای به دست آوردن رنگ گل انار ابتدا خامه پشمی را با 20% زاج سفید و 40% برگ مو به صورت زرد درآورده که در روستای آسیابان بیرجند به آن زرد ضمه جوش می ­گویند. این خامه پشمی را به مدت 6 ساعت در آب روان قرار داده تا رنگ آن کاملاً شفاف شود. هم­ زمان با خواباندن خامه پشمی در آب روان استاد قربانی اقدام به جوشاندن روناس در مقدار کمی آب و عصاره کشی و به قول استاد، دم نمودن آن می­ نماید. دم نمودن روناس توسط استاد قربانی 12 ساعت طول می­ کشد. اکنون روناس دم کرده را وارد حمام رنگ نموده و پشم را نیز وارد حمام کرده، عملیات رنگرزی به مدت یک ساعت در جوش ادامه یافته و پشم به مدت 12 ساعت در حمام رنگ باقی می ­ماند. سپس مجدداً پشم رنگ شده را به مدت 6 ساعت در آب روان قرار داده تا شفافیت رنگی آن کاملاً پدیدار گردد.

رنگ خاکی

برای بدست آوردن رنگ خاکی استاد قربانی پشم را با 10% زاج سفید و 20% پوست گردو و به مدت یک ساعت در جوش رنگرزی نموده و در پایان، کلاف­ های پشمی به مدت 2 ساعت در آب روان قرار می­ گیرند.

رنگ شتری

برای تهیه رنگ شتری پشم با 20% زاج سفید و 100% پوست گردو به مدت 2 ساعت، در جوش رنگرزی شده سپس کلاف ­های پشمی به مدت 4 ساعت در حمام باقی مانده و در پایان به مدت 4 ساعت نیز در آب روان قرار می­ گیرند.

رنگ نقره ای، سرمه ای (طیف های مختلف آبی از روشن تا تیره)

استاد با استفاده از 1% نیل و حداکثر 10 دقیقه زمان و حرارت 40 تا 50 درجه رنگ دوغی (آبی بسیار روشن)، با 2% نیل و مواد کمکی لازم فیروزه ­ای، با 2.5% نیل و مواد کمکی لازم رنگ ماستی و بالاخره حداکثر 5% نیل و مواد کمکی لازم رنگ سرمه ای را به دست می­ آورد. در پایان هر یک از رنگ­ های نیلی می ­بایست به مدت 12 ساعت در آب روان قرار داده شوند.

گروه رنگ­های سبز

برای به دست آوردن رنگ سبز ابتدا کلاف ­های پشمی با 10% دندانه زاج سفید و مقدار مورد نیاز برگ مو به رنگ زرد تبدیل شده و بسته به نوع سبزی که مورد نیاز است در حمام نیل قرار داده می شوند. استاد قربانی تهیه رنگ سبز را مرحله سخت کار خود می­ داند، چون تهیه رنگ سبز یکنواخت نیازمند دقت عمل بسیار زیادی است.

گروه رنگ­های لاکی، صورتی

برای به دست آوردن این رنگ­ها نیز از قرمز­دانه استفاده می ­نمایند، که استاد از 1 تا 10% قرمز دانه و مواد کمکی مورد نیاز بهره گرفته، به ترتیب ابتدا رنگ­ های تیره و سپس از پساب رنگ تیره رنگ ­های روشن را به دست می آورد.

• نویسنده: عبدالله احراری
• منبع: شرکت توسعه صادرات سنجش فرش
• تصویر: اتحادیه فرش دستباف ایران در ژاپن

• نوشته شده توسط سید جواد حسینی در ۹۳/۰۹/۰۱