کنترل حشرات موذی در گوسفندداری

منبع :وبلاگ ترویج و توسعه پرورش دام و نشخوارکنندگان-نویسنده محمدرضا حیدری

http://alborz20.rozblog.com/pages/3

کنترل حشرات موذی در گوسفندداری

کنه گوسفندی  :

 کنه گوسفندی انگل رایج گوسفندان می باشد در ظاهر شبیه یک کنه می ماند اما در واقع یک مگس بدون بال است و به رنگ قهوه ای خاکستری دیده می شود و کمی بزرگتر از نیم سانتی متر اندازه بدنی دارد این انگل تمام مدت عمر خود را بر روی بدن میزبان سپری می کند مگر اینکه تصادفا از بدن حیوان زمین بیفتد این حشره به سهولت از یک حیوان به روی حیوان دیگر می خزد این نوع کنه ها برای مدت 6 الی 8 ماه زنده می مانند در طول این مدت هر انگل ماده 15 انگل جوان تولید می کند و در واقع هر هفته یک تخم آزاد می کند تولید مثل بطور پیوسته انجام می گیرد هر چند که در طول فصل زمستان روند آن کند می شود.

بر خلاف اکثر حشرات، این انگل، کرم حشره (لارو) بالغ به دنیا می آورد و به الیاف پشمی نواحی گردن، ناحیه پشمی داخلی ران و شکم  می چسباند در عرض چند ساعت بعد از تولد پوست شفیره قهوه ای شده و پوسته سختی را برای خود ایجاد می کند .

کنه های کاملا بالغ در طول مدت 2 الی 5 هفته از پوسته شفیره ای خود بیرون می آیند  کنه های بالغ شده در امتداد  بدن حیوان میزبان حرکت می کنند و با وارد کردن اندام های دهانی سوراخ کننده و گزنده خود به درون گوشت شروع به مکیدن خون و لنف می کنند.

در نتیجه باعث خارش شدید حیوان می شود و حیوان خود را به این طرف و آن طرف می مالد و پوست پشمی خود را گاز می گیرد و می خراشد این رفتار باعث تقلیل کمّیت و کیفیت سفره پشمی گوسفندان خواهد شد در هجوم و ازدحام شدید، این انگل باعث کم خونی و ضعف قوای جسمانی گوسفندان خواهد شد و حساسیت ابتلا نسبت به سایر بیماری ها را نیز افزایش خواهد داد سوراخ های ایجاد شده توسط انگل ها باعث ایجاد چین و چروک در پوست و کاهش ارزش ریالی پوست از دیدگاه خریدان پوست گوسفندی خواهد شد.

شپش گوسفندی :

گونه های مختلفی از شپش گوسفندی وجود دارند که برخی گزنده و برخی نیز خون خوار و مکنده هستند  .

معمولا 2 میلی متر طول دارند و رنگشان از قهوه ای روشن تا قرمز متمایل است و روی پوست حیوان میزبان مستقر می شوند و در هنگام احساس خطر سریعا روی الیاف پشمی خود را می رسانند و غالبا دوست دارند تا روی پشت گوسفند یا نواحی فوقانی قرار بگیرند مگر در مواقعی که آلودگی بسیار شدید باشد که تمام سطح بدن آلوده خواهد شد.

شپش ماده 20 الی 30 روز زندگی می کند و در هر یک تا دو روز یک تخم می گذارد و آنرا به الیاف پشم نزدیک سطح بدن حیوان می چسباند شپش ها از طریق تماس مستقیم گوسفندان با همدیگر و تماس بره با مادرش براحتی منتقل می شود.

معمولا گوسفندان مسن و با وضعیت بدنی ضعیف دارای آلودگی زیادی هستند شپش های گزنده از فلس های پوستی تغذیه می کنند حیوان دچار خارش شدیدی می شود و برای رفع خارش خود را به این طرف و آن طرف می مالد سفره پشمی گوسفندان شدیدا آلوده دچار ریزش و فرسودگی شده و ارزش آن افت پیدا می کند.

کنترل شپش و کنه گوسفند:

چندین حشره کش موثر برای مبارزه با آلودگی های ناشی از شپش ها و کنه ها وجود دارد که بصورت های اسپری و گرد و محلول موضعی در بازار وجود دارند.

طبق یک قاعده کلی در فصل بهار پس از اینکه گوسفندان پشم چینی شدند و هوا نسبتا گرم شد و این انگل ها خود را نشان دادند بهترین موقع مبارزه با این آفت می باشد .

اما اگر در فصل پاییز و زمستان مشاهده کردیم که میزان آلودگی بسیار بالا است بهتر است در همین فصول اقدام به مبارزه با آنها کرد.و مهلت تکثیر یافتن، ایجاد خارش و فرصت ضرر و زیان رساندن را به آنها نداد.

  اگر قصد داشتید که در فصول سرما اقدام به اسپری زدن بکنید حتما یک روز گرم و آفتابی (بدون وزش باد) را برای این کار در نظر بگیرید در موقع صبح عملیات را شروع کنید تا در طول روز و بیرون از اصطبل فرصت کافی برای خشک شدن داشته باشند.

در صورتیکه امکانات لازم را برای آبتنی کردن گوسفندان داشته باشید بهترین روش کنترل این گونه آفات می باشد همواره قبل از استفاده از محصولات حشره کش برچسب آن را کاملا مطالعه کنید تا از دستورالعمل استفاده از آن مطلع شوید.

اگر می خواهید به روش اسپری کردن مقابله کنید توصیه می شود از دستگاه های اسپری کننده موتور دار که با حداکثر قدرت فشار بالایی را ایجاد می کنند استفاده شود برای این کار متناسب با حجم مخزن دستگاه اسپری کننده، ابتدا محلولی با غلظت یک کیلو شوینده خانگی در 830 لیتر آب تهیه کرده و با فشار آن را به داخل پوشش پشم گوسفند اسپری می کنیم تا سفره پشمی گوسفند کاملا برای محلول حشره کش قابل نفوذ بوده و موثر واقع گردد سپس حدود یک دوجین گوسفند را در داخل آغل های کوچک محدود و محصور می کنیم و از عاری بودن صورت و پوزه حیوان از پشم مطمئن می شویم و بعد  پائین تر از پوزه حیوان (بطوریکه ناحیه پوزه و صورت گوسفند به این سموم آلوده نشود) را با محلول حشره کش اسپری می کنیم تا کاملا خیس شود.

یک روش دیگر استفاده از گرد حشره کش است برای اینکار حیوان را گرفته و به یک پهلو می خوابانیم بعد گرد حشره کش را از ناحیه گردن شروع کرده و به سمت کفل حیوان و در نهایت شکم پیش می رویم سپس دستکش پوشیده و به نرمی بر سطح پوشش پشمی گوسفند دست می کشیم تا ذرات گرد حشره کش چسبیده به الیاف پشمی بر روی سطح پوست حیوان ریخته و به آن بچسبد  و همین عملیات را برای طرف دیگر حیوان انجام می دهیم معمولا یک بار گرد پاشی در بهار یا پائیز برای مقابله با این آفات کفایت می کند.

مگس سینوس بینی گوسفند :

 جنس ماده این مگس لارو (کرمینه) زنده خود را داخل سوراخ بینی گوسفند در طول بهار و تابستان می گذارد  در همین موقع است که گوسفندان دور هم جمع شده و پوزه خود را برای اجتناب از گزش حشرات مذکور رو به پائین نگه می دارند لاروها به سمت سینوس های بینی و سر گوسفند پیش می روند تا از ترشحات داخل سینوسی تغذیه کنند بعد از رشد کافی در فصل زمستان حرکت خود را به سمت پائین دماغ حیوان شروع می کنند و خود را به زمین انداخته و حالت شفیرگی به خود می گیرند و به بلوغ می رسند مهاجرت لاروها در طول کانال بینی گوسفند باعث تحریک و خارش غشاء دماغ حیوان می شود که اغلب با عطسه ، سخت نفس کشیدن و لکه های خونی در ترشحات دماغ همراه است گوسفندان آلوده سرشان را تکان می دهند پاهایشان را زمین می کوبند پوزه هایشان را رو به پائین می گیرند و گاهی سر خود را به آخور، فنس و زمین می کوبند.

وجود لاروهای این مگس در سر باعث تلوتلو خوردن حیوان خواهد شد و در حیوانات ضعیف و پیر  و شدیدا آلوده حتی امکان مرگ حیوان نیز وجود دارد.

کنترل: از داروی آیورمکتین (با تجویز خوراکی) برای درمان استفاده می شود و دوز مناسب دارو برای هر 31 کیلو وزن بدنی گوسفند حدود 8 میلی لیتر از این دارو خورانده می شود و تا 11 روز بعد از قطع مصرف دارو بایستی نسبت به کشتار و مصرف گوشت دام اقدام کرد.

 لارو   پشم و سایر مگس ها:

گونه های خاصی از مگس ها در داخل پشم های کثیف و آلوده تخم ریزی می کنند و معمولا بر روی زخم ها و کشاله ران حیوان زیاد دیده می شوند در موقع از تخم درآمدن لارو این حشرات در سطح بدن پراکنده شده و در نتیجه تغذیه از سطح پوست، باعث خارش شدید خواهند شد

این گونه دام ها بی قرار بوده و پاهای خود را به زمین کوبیده و ناحیه ای از بدن شان که می خارد را گاز می گیرند و حیوان در برخی مواقع حالت گوشه گیری به خود می گیرد و در صورت شدید بودن آلودگی و درمان نشدن حتی احتمال تلف شدن حیوان نیز وجود دارد.

برخی از گونه های دیگر مگس وجود دارند که باعث اذیت گوسفند در تابستان می شوند اینها از زخم ناشی از پشم تراشی گوسفند و یا از قسمتهایی که دارای پوست نازک بوده ارتزاق کرده و باعث تاخیر در بهبود زخم و کاهش عملکرد حیوان خواهند شد .

کنترل: تا حد امکان بایستی دام را تمیز نگه داشت اگر ناحیه کپل آغشته به ادرار و مدفوع می شود بویژه در فصول گرم سال بهتر است پشم اطراف مقعد ونواحی تحت تاثیر آلودگی چیده شود تا از احتمال تخم گذاری و اجتماع این گونه حشرات در این قسمت از بدن جلوگیری شود

و در موقع جابجا کردن و حرکت دادن باید از القاء هر گونه شوک و تحریک ناگهانی حیوان اجتناب کرد تا جلوی زخم شدن بدن حیوان گرفته شود و همینطور بایستی اصطبل و محل بهاربند و کورال ها را کاملا بررسی کرد تا هیچگونه جسم تیز در مسیر دام قرار نگرفته باشد.

بهتر است در بهار و قبل از فراوانی مگس ها نسبت به پشم زنی گوسفندان اقدام کرد همچنین توصیه می شود بره زایی نیز در اوایل بهار اتفاق افتد چون پشم آلوده شده میش مادر از جفت و بند ناف بره نوزاد باعث جذب مگس های مزاحم خواهند شد .

 برای کنترل مگس ها در اصطبل ها و اطراف آن رعایت بهداشت اولین و مهمترین گام می باشد مادامیکه محل های مناسب تخم ریزی برای این حشرات وجود دارد هیچگونه حشره کشی نمی تواند برای نابود سازی این گونه حشرات  مفید واقع شود در واقع این مسئله در مورد مگس خانگی     و مگس گزنده  نیز مصداق دارد..

همه فضولات دامی ، خوراک اضافی دوررریز شده، کاه مرطوب و مواد گیاهی در حال فساد و تخریب حتما بایستی بطور هفتگی معدوم شوند تا چرخه حیاتی این حشرات شکسته شود (مدت زمان لازم برای تبدیل از مرحله تخم تا حشره بالغ، حداکثر مدت 10 روز می باشد)

برای این کار می توان فضولات دامی و بقایای دوریز شده را در زمین مناسب گستراند تا در مقابل آفتاب خشک شود  یا آنها را در بشکه ها و لاگون ها (برای مایع و آبگونه شدن) گذاشت.

اگر از یک بشکه پر از مایعات استفاده می شود باید از تجمع مواد جامد بر روی آب ( بصورت شناور یا چسبیده به کناره ها ) جلوگیری کرد چون این ها سبب تولید مگس خواهد شد.

در جدول پایین بجز آنهایی که تحت عنوان اسپری ضربه ای اشاره شدند همه محصولات از نوع اسپری Residual هستند و تا چهار هفته اثرات کنترلی خود را حفظ می کنند.

از اسپری های ضربه ای وقتیکه اولین مگس ها در بهار ظاهر می شوند باید استفاده شوند استفاده از طعمه ، یک استراتژی مکمل برای اسپری های Residual می باشد و بتنهایی نمی توانند جمعیت مگس ها را کنترل کنند.

تور های سیمی و مگس گیر ها دو روش کنترل مکانیکی مگس هستند در صورت امکان درها و پنجره ها باید تور سیمی زده شود تا از ورود مگس جلوگیری شود.

انواع مختلفی از مگس گیرها وجود دارند غالبا از دستگاه های دارای میله های الکتریسته دار و نور تیره برای کشتار حشرات و یا از مواد جاذب بعنوان طعمه برای مگس استفاده می شود.

تله های مگس بنظر می رسد در محیط های بسته توام با حفظ بهداشت بهتر می تواند مفید باشند اما در مکان هایی که جمعیت حشرات خیلی زیاد باشد این روش موثر نبوده و باید از سایر روش ها استفاده کرد.

داروهای لاروکش (Larvicides) را می توان مستقیما بر روی فضولات دامی یا سایر محل های تکثیر مگس بکار برد البته بهتر است بعد از رعایت بهداشت و جلوگیری از ایجاد اماکن مناسب پرورش مگس اقدام به استفاده از این لاروکش ها کرد.

جدول حشره کش ها و لارو کش های مناسب

ردیف	حشره کش های مناسب برای شپش ها و کنه ها
	حشره کش		فرمولاسیون
1	دیازینون	Diazinon	بصورت اسپری و گرد
2	مالانتیون	Malathion	بصورت اسپری و گرد
3	پرمترین	Permethrin	بصورت اسپری و محلول پاشی روی دام
4	فنولرات	Fenualerate (ectrin)	اسپری
5	کورمافوس	Cormaphos (co-ral)	اسپری
6	پی رترین	Synergized pyrethrins	اسپری
حشره کش های مناسب برای انواع مگس ها
1	پرمترین	Permethrin	اسپری
2	سی فلوترین (تمپو)	cyflutrin	اسپری
3	لامبادا - کی هالسترین		اسپری
4	دیمتوات (سیگون)	Dimethoate (cygon)	اسپری
5	تتراکلوروونفوس (رابون)	Tetrachlorvonphos (rabon)	اسپری
6	تتراکلوروونفوس و دی کلورنوس (راواپ)	Tetrachlorvonphos and dichlornos (ravap)	اسپری
7	پی رترین	Synergized pyrethrins	اسپری ضربه ای و تماسی
8	متومیل	methomyl	طعمه (ساچمه ای)
	لارو کش مناسب تیمار مدفوع
1	دیمتوات (سیگون)	Dimethoate (cygon)
2	تتراکلوروونفوس (رابون)	Tetrachlorvonphos (rabon)
3	تتراکلوروونفوس و دی کلورنوس (راناپ)	Tehachtornonphos and dichlornos (ranap)

منبع:

 control of sheep pests by R. E. Williams,Purdue University,Department of Entomology